Rối loạn lo âu có di truyền không? | Safe and Sound
Rối loạn lo âu là một trong những vấn đề tâm lý phổ biến nhất hiện nay, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Nhiều người thắc mắc liệu rối loạn lo âu có phải do di truyền hay không. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá vai trò của yếu tố di truyền và môi trường trong việc gây ra rối loạn lo âu, đồng thời tìm hiểu cách chuyên gia tâm lý có thể giúp bạn quản lý và khắc phục tình trạng này.
Ngô Thị Sáng | Thạc sĩ Tâm lý giáo dục học – Ứng dụng chăm sóc sức khỏe tinh thần Safe and Sound
Viện Ứng Dụng Công Nghệ Y Tế
1. Rối loạn lo âu là gì?
Ảnh 1: Rối loạn lo âu là gì?
Rối loạn lo âu không chỉ là cảm giác lo lắng thoáng qua mà ai cũng có thể trải qua trong cuộc sống. Các chuyên gia tâm lý cho biết, đây là một trạng thái tâm lý kéo dài, đặc trưng bởi cảm giác lo âu quá mức và không thể kiểm soát, gây ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống cá nhân, công việc và sức khỏe tinh thần. Một số dạng rối loạn lo âu phổ biến bao gồm:
- Rối loạn lo âu tổng quát (GAD): Lo lắng kéo dài về nhiều khía cạnh của cuộc sống, như công việc, sức khỏe, gia đình.
- Rối loạn hoảng sợ: Xuất hiện các cơn hoảng sợ đột ngột, dữ dội mà không rõ nguyên nhân.
- Rối loạn ám ảnh sợ xã hội: Lo lắng về việc bị phán xét hoặc xấu hổ trong các tình huống xã hội.
- Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD): Những suy nghĩ hoặc hành vi lặp đi lặp lại để giảm bớt căng thẳng.
2. Vai trò của yếu tố di truyền trong rối loạn lo âu
2.1. Nghiên cứu khoa học về di truyền và rối loạn lo âu
Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra rối loạn lo âu. Theo các nghiên cứu về di truyền học và tâm lý học:
- Tỷ lệ di truyền cao hơn ở người thân cận: Người có cha mẹ hoặc anh chị em bị rối loạn lo âu có nguy cơ mắc rối loạn lo âu cao hơn so với người không có tiền sử gia đình.
- Nghiên cứu trên cặp song sinh: Các cặp song sinh đồng hợp tử (cùng bộ gen) có xu hướng chia sẻ nguy cơ rối loạn lo âu cao hơn so với các cặp song sinh dị hợp tử.
Tuy nhiên, di truyền không phải là yếu tố duy nhất. Mặc dù gen có thể ảnh hưởng đến khả năng bạn bị rối loạn lo âu, các chuyên gia tâm lý cho biết môi trường sống và trải nghiệm cá nhân cũng đóng vai trò quan trọng.
2.2. Cơ chế di truyền của rối loạn lo âu
Yếu tố di truyền không quyết định trực tiếp việc bạn có mắc rối loạn lo âu hay không, mà chủ yếu ảnh hưởng đến sự nhạy cảm của não bộ đối với căng thẳng và cảm xúc. Các chuyên gia tâm lý cho biết, một số gen có liên quan đến rối loạn lo âu bao gồm:
- Gen liên quan đến serotonin: Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng. Bất thường trong các gen kiểm soát serotonin có thể làm tăng nguy cơ mắc rối loạn tâm lý này.
- Gen liên quan đến hệ thần kinh giao cảm: Hệ thần kinh giao cảm chịu trách nhiệm phản ứng với căng thẳng. Gen kiểm soát hệ thần kinh này có thể làm tăng phản ứng lo âu.
Xem thêm: Có thể chữa dứt điểm rối loạn lo âu không?
3. Ảnh hưởng của yếu tố môi trường
Mặc dù di truyền đóng vai trò quan trọng, nhưng các chuyên gia tâm lý chia sẻ, yếu tố môi trường cũng có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm rối loạn lo âu. Một số yếu tố môi trường phổ biến bao gồm:
3.1. Trải nghiệm thời thơ ấu
- Chấn thương tâm lý: Trẻ em trải qua mất mát, bạo lực hoặc chấn thương tâm lý có nguy cơ cao phát triển rối loạn lo âu khi trưởng thành.
- Môi trường gia đình căng thẳng: Các chuyên gia tâm lý cho biết việc sống trong môi trường gia đình xung đột hoặc không an toàn cũng có thể góp phần vào việc phát triển lo âu.
3.2. Áp lực cuộc sống
- Căng thẳng công việc: Công việc áp lực cao, thiếu sự hỗ trợ từ đồng nghiệp hoặc cấp trên có thể làm tăng nguy cơ lo âu.
- Biến cố trong cuộc sống: Sự thay đổi lớn, chẳng hạn như ly hôn, mất việc, hoặc mất người thân, có thể kích hoạt rối loạn tâm lý này.
3.3. Phong cách sống
- Thiếu ngủ và chế độ ăn uống không lành mạnh: Những yếu tố này có thể làm giảm khả năng cơ thể đối phó với căng thẳng.
Ảnh 2: Lạm dụng chất kích thích có thể là nguyên nhân rối loạn lo âu
- Lạm dụng chất kích thích: Rượu, caffeine, hoặc thuốc lá có thể làm tăng cảm giác lo âu.
4. Làm gì khi nghi ngờ mình bị rối loạn lo âu?
Nếu bạn cảm thấy lo âu kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống, việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần là rất cần thiết. Dưới đây là một số bước bạn có thể thực hiện:
4.1. Tìm hiểu và chấp nhận
- Hiểu rằng lo âu là một rối loạn tâm lý phổ biến và có thể điều trị được.
- Tránh tự trách bản thân hoặc cảm thấy tâm lý xấu hổ về tình trạng của mình.
4.2. Tìm đến chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần
- Đánh giá chuyên môn: Chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần sẽ giúp bạn đánh giá mức độ lo âu và xác định nguyên nhân gốc rễ.
- Liệu pháp điều trị: Các liệu pháp tâm lý như CBT (liệu pháp nhận thức hành vi) đã được chứng minh hiệu quả trong việc quản lý lo âu.
4.3. Thay đổi phong cách sống
- Tăng cường vận động: Các chuyên gia tâm lý khuyên rằng tập thể dục đều đặn giúp giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tinh thần.
Ảnh 3: Thực hành mindfulness
- Thực hành mindfulness: Thiền định và yoga giúp bạn tập trung vào hiện tại, giảm lo âu, căng thẳng.
5. Di truyền hay môi truyền quan trọng hơn?
Các chuyên gia tâm lý cho biết, rối loạn lo âu là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa yếu tố di truyền và môi trường. Trong đó:
Di truyền đóng vai trò nền tảng: Các gen liên quan đến chức năng của hệ thần kinh, đặc biệt là gen kiểm soát chất dẫn truyền thần kinh như serotonin và dopamine, có thể làm tăng tính nhạy cảm của não bộ đối với các yếu tố gây lo âu. Điều này giải thích tại sao một số người có xu hướng dễ bị rối loạn tâm lý này hơn người khác, đặc biệt khi trong gia đình có người mắc các vấn đề tương tự.
Môi trường là yếu tố kích hoạt: Di truyền chỉ tạo ra một nguy cơ tiềm ẩn. Chính môi trường sống, cách bạn đối mặt với căng thẳng và các trải nghiệm cá nhân mới là yếu tố quyết định liệu rối loạn lo âu có xuất hiện hay không. Ví dụ, hai người có cùng nguy cơ di truyền nhưng sống trong các điều kiện môi trường khác nhau sẽ có nguy cơ mắc rối loạn lo âu khác nhau. Một môi trường hỗ trợ, tích cực sẽ giúp giảm nguy cơ, trong khi căng thẳng kéo dài hoặc chấn thương tâm lý có thể kích hoạt tình trạng này.
Với sự phối hợp giữa Bác sĩ tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”
Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!
CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia
- Tại Fanpage Bác sĩ tâm lý SNS
- Hoặc tải và đặt lịch tham vấn trên ứng dụng Safe and Sound để quản lý và theo dõi lịch mọi lúc, mọi nơi
Safe and Sound thuộc Viện Ứng dụng Công nghệ Y tế (IMT)
Xem thêm:
- Rối loạn lo âu khi nào cần đi khám?
